Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Kaçakçılıkla Mücadele Daire Başkanı Zeynep Boz, 150 yıl önce yurt dışına kaçırılan Troya eserlerinin Türkiye’ye iade edilmesinde bir zaman vermenin mümkün olmadığını belirterek, “Nasıl ki ABD’de bulunan ve Troya kökenli olan bir grup eserimizin 2012 yılında iadesini sağlamıştık, yine aynı şekilde Rusya’da, İngiltere’de, Almanya’da bulunan Troya kökenli eserlerimizin de iadesini sağlayacağımıza inanıyoruz.” dedi.
Troya Kültür Yolu Festivali etkinlikleri kapsamında Çanakkale’ye gelen Boz, Troya Hazineleri’nin yurt dışına kaçırılışının 150. yılında Troya Müzesi’nde AA muhabirine açıklamalarda bulundu.
Zeynep Boz, Troya eserlerinin Türkiye’ye iadesine ilişkin çalışmaların uzun yıllardır devam ettiğini anlatarak, “Burada çalışan kişilerin de bıraktıkları işleri sürdürüyoruz. Her ne kadar bu eserlerin bulunduğu ülkeler, bulunduğu kurumlar vermemek yönünde bir eğilime daha yakınlarsa da biz de bunların iadesini sağlamakta o kadar kararlı bir eğilim içindeyiz.” diye konuştu.
Devletler arası görüşmeler yoluyla devam eden bir sürecin olduğuna değinen Boz, “Özellikle siyasi görüşmelerde devlet başkanlarının, bakanların bir araya gelişinde her fasılda gündeme getirilen bir konu. Dışişleri Bakanlığımız kanalıyla da unutturmamak üzere devam ettiğimiz bir konu. Tabii ki bir zaman vermek mümkün değil ancak nasıl ki ABD’de bulunan ve Troya kökenli olan bir grup eserimizin 2012 yılında iadesini sağlamıştık. Altın takılardan oluşan bir grup eserdi bu Pensilvanya Üniversitesi’nden… Yine aynı şekilde Rusya’da, İngiltere’de, Almanya’da bulunan Troya kökenli eserlerimizin de iadesini sağlayacağımıza inanıyoruz. Bu yönde devletler arası çalışmalarımızı sürdürüyoruz.” değerlendirmesini yaptı.
Boz, Türkiye’deki eserlerin yurt dışına kaçırılmasının önlenmesine yönelik yürüttükleri çalışmalara değinerek, sözlerine şöyle devam etti:
“Öncelikle korumaya evde başlıyoruz. Halkımız arasında bilincin artması ve kültürel mirasın sahiplenilmesi için pek çok etkinlik içindeyiz. Bu kimi zaman çocuklarımıza adresli, kimi zaman yetişkin gruba yönelik çalışmalar oluyor. Evdeki işimizi yaparken bir taraftan bunun ‘kaçakçılık’ dediğiniz zaman iki öznesi olacak. Yani bir kaçırılan yer, bir de götürülen yer. Bu sebeple de diğer ülkelerle işbirliği kaçınılmaz ve önemli bir hal alıyor.
Bu anlamda Amerika ve İsviçre gibi iki önemli pazar ülke ile anlaşmalar imzaladık 2021 ve 2022 yıllarında. 12 ülke ile kültür varlığı kaçakçılığının önlenmesi konusunda anlaşmamız var. Bunların hiç biri diğerinden daha önemsiz değil. Amerika ve İsviçre’nin biraz daha öne çıkması bu iki ülkenin pazarda tuttukları alanın büyük olması. Bu kapsamda da Manhattan Başsavcılığı ile ciddi bir çalışma yürütüyoruz. Yasa dışı olarak gitmiş olan ve özellikle New York üzerinden satışı sağlanmış ve hala orada bulunan eserlerimizin iadesi konusunda bize yardımcı oluyorlar. Zira bu büyük bir yasa dışı problem. Bu, bugün baktığınız zaman terörün finansmanında da, örgütlü suçun finansmanında da karşımıza çıkan bir şey. Kendisi de başlı başına örgütlü bir suç. Tabi ki bu belki tarihsel süreçte böyle değildi, bugün geldiği nokta bu olabilir ancak biz bu eser iadeleriyle ciddi bir suç sonucu elde edilmiş ve o ülkelerdeki müzelerin vitrinlerini süsleyen bu eserleri geri alarak, bu suça ‘dur’ demiş oluyoruz. Bir duruş bildirmiş oluyoruz. Tabii ki Türk kamuoyunun erişim hakkını, bu ülkenin mirası olan bu eserleri sağlayıp daha sonra zevkle dünyanın beğenisine ve erişimine sunuyoruz.”
Zeynep Boz, Türkiye’ye 2023 yılında 4 bine yakın eserin iadesinin sağlandığını, son 20 yılda toplam 12-13 bin eserin iadesinin sağlandığını ifade ederek, “Yakınlarda bir dosyamızın yüzdük yüzdük kuyruğuna geldik. Müjdeli haberler vereceğimizi umuyoruz. Türkiye’nin büyük bir yağmalamaya maruz kalan, bir bölümü götürülmüş birtakım güzide eserlerinin iadesini yakın zamanda sağlayacağımıza ve bunun duyurusunu yapacağımıza inanıyoruz.” dedi.
Kültür ve Turizm Bakanlığının, İngiltere’nin ünlü müzelerinden British Museum’un depolarından çalınan ve kaybolan eserlerin bazılarının çevrim içi alışveriş sitesi üzerinden satışa konması sonrası Anadolu kökenli eserlerin iadesine ilişkin bir süreç başlattığının hatırlatılması üzerine Boz, şunları kaydetti:
“British Museum ile birtakım eserlerin iadesi konusunda görüşmelerimiz sürüyordu. Gelinen noktadan çok rahatsız olduk. 2 binden fazla eserin orada çalışan bir kişi tarafından kaçırılması, müzeye ihbar edildiği halde gerekli girişimlerde bulunulmasının gecikmesi bizi bu anlamda rahatsız etti. Öncelikle Anadolu kökenli eserlerimizin durumunu sorduk. Çünkü bu eserleri korumakla mükellef olan ülke biziz. Bunların iadesinin sağlanmasını istedik. Yakın zamanda cevap almak mümkün olmayabilir. Sonuçta şu anda İngiltere’de soruşturma sürüyor, cezai bir aşama başladı. Şu aşamada girişimimize hızlı bir dönüş almayız ama gündemlerine alacaklarından kuşku duymuyorum.”