Adana Çocuk Hakları Derneği Başkanı Akça, Türkiye’de çocukların gözardı edilen haklarını Çukurova Bülten’den Olcay Aytürk’e açıkladı. Akça, stajlarda ölen, çalışmaya zorlanan ya da tarım işçisi olarak çalışan çocukların durumlarını hatırlatırken, “ortak mücadele” çağrısını yineledi.
Olcay Aytürk (Çukurova Bülten-Adana)
Adana Çocuk ve Kadın Hakları Derneği Başkanı Çiğdem Akça ile çocuk işçi ve çocuk haklarını konuştuk. Yetkililer, patronlar ve aileler tarafından sömürülen çocuk emeğinin, çocuk üzerindeki ağır bedellerini değerlendirdik.
Adana’da 12 yaşındaki mülteci çocuk işçi hayatını kaybetti. Ahmet’ten önce de çocuk işçiler yetkililer eliyle öldürülüyordu. Sonra da öldürülmeye devam edecek. Peki nedir bu çocuk işçi? Mevduat, çocuk işçiyi “14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişi” olarak tanımlıyor. Çocukların çalışma koşulları ne ölçüde denetleniyor, 15 yaş altı çalıştırılan çocukları yetkililer görmüyor mu? Adana Çocuk ve Kadın Hakları Derneği “Çocuğun Adı Yok” diyor. Derneğin Başkanı Çiğdem Akça ile ülkede ve Adana’da çocuk sorununu konuştuk. Çocuk Hakları ve çocuk işçiler ile ilgili Çukurova Bülten’e konuşan Akça, ortak mücadelenin önemine dikkat çekti.
“Çocuklar hem çocukluklarını yaşayamıyor, hem eğitim alamıyor”
Adana Çocuk ve Kadın Hakları Derneği olarak, hak temelli çalışmalar yürüttüklerini söyleyen Dernek Başkanı Çiğdem Akça, “Sesini çıkaramayan kesimler, özellikle kadınlar ve çocuklar bizim birinci hedefimiz. Onların hayatını daha iyi bir hale getirmek için mücadele veriyoruz. Bunu yaparken de tek bir şeyle değil, pek çok konuyla birden karşılaşıyoruz. Çocukların eğitimden kopmuş olması ayrı bir konu. Çocuk işçiliği ayrı bir konu. Bu işçiliği yaparken yaşadıkları ölümler, zorluklar, uğradıkları kötü koşullar ayrı bir konu” dedi.
Çocuk İşçiler Yönetmenliği’ne göre çocukların çalışma hayatına girmelernin belli bir yaş sınırı dahilinde olması gerektiğini belirten Akça, “Fakat bu sınırın altında çalışan pek çok çocuk var. Ve bu çocuklar hiçbir şekilde hem çocukluklarını yaşayamıyor, hem eğitim alamıyor, hem ailelerinin geçimine yardımcı oluyor. Emeğinin karşılığında aldığı o çok cüzi parayı dahi aile geçimine katmak durumunda. Bu tüm toplumun sorunu. Bizler maalesef görmezden gelmeyi adet haline getirmişiz. Görmedik mi veya o konuyla ilgilenmedik mi konu kapandı gibi düşünüyoruz. Ancak kendi başımıza geldiği zaman bir takım şeylerin farkına varıyoruz. Ama tarımda, sanayide sömürülen, haklarını alamayan, çok küçük yaşta çalışma hayatına itilen binlerce çocuk var ülkemizde. Ekonomik şartlar nedeniyle aileler geçinemiyor, çocukları iş gücü olarak görüyorlar. 17 bin lira asgari ücretin reva görüldüğü bu ülkede bir çocuğa bile bakılamazken, Cumhurbaşkanı en az 4 çocuk diyor, bu çocuklara nasıl bakılacak” diye yakındı.
“Çocuklar, stajlarda göz göre göre ölüyor”
Çocuk İşçiler Yönetmenliği’nin çocuk haklarını korumada yeterli olmadığını söyleyen Akça, yönetmeliğin yeterli olmaması dışında var olan yasaların da uygulanmadığını ve çocukların, yönetmelikten ve haklarından haberleri olmadıklarını belirtti. Çocukların, kaçak şekilde çalıştıklarını ve ailelerinin bilgisinin olduğuna dikkat çeken Akça, “Çocuklara hiç sorulmuyor. Sen bunu yapmak istiyor musun, istemiyor musun? Bir nevi yoksulluk buna mecbur bırakıyor insanları. Yönetmeliğe göre meslek lisesinde okuyan çocukların da staj yapmaları var. Göz göre göre ölüyor çocuklar o stajlarda. Güvenlik şartlarına uyulmadığı için, çalışma koşulları uygun olmadığı için” dedi.
Adana’nın bu konuda çok kötü iller arasında olduğunu söyleyen Akça, Adana’da tarım alanındaki istismara uğrayan çocuk sayısının çok daha fazla olduğunu belirtti. Adana’nın tarım kenti olması nedeniyle göçle gelen ailelerin çocuklarının da bu düzene dahil olmak zorunda kaldığını vurgulayan Akça, dernek olarak tarım işçilerinin hayatları için de mücadele ettiklerine değindi.
Uzmanların, tarım işçisi 400 bin çocuk olduğunu belirttiklerini ve bu çocukların eğimden de mahrum kaldığını belirten Akça, şu sözlere yer verdi:
“Çocuklardan işçi olmamalı şeklinde pek çok görüş var uzmanlardan. Mesela şöyle bir çözüm önerisi var. Biz de bunu destekliyoruz. Milli eğitim, okul çağındaki bütün çocukları biliyor. Aile ve sosyal hizmetler bunu milli eğitimle birlikte takip etmek ve çocukların eğitim hakkını engellenmemesini sağlamak zorunda. Bu onun temel görevi. Fakat öyle yaparmış gibi görünüyorlar. Özüne indiğimizde bunun öyle olmadığını açıktan görüyoruz. Eğer biz bu sorunu çözmezsek, bu toplumda çok daha fazla değişik çatışmalara da sebep olacak.
“Bazı çocuklar için ders zili hiç çalmadı”
Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı’nda gönüllüyüm. TGV’nin Ateş Böceği adı verilen tırlarından biri oradaydı. Ve aylarca orada kalıyor. Oradaki çocuklara tırın yarısı bilgisayar, yarısı da atölye çalışmaları şeklinde. Çocukların gelip kapıyı yumrukladığını, lütfen açın, biz girmek istiyoruz dediğini gördüm. Yerler böyle pudra gibi, pis bir tozun içinde. Yalın ayak, üstleri başları perme perişan. Belediyeye düşen çok görev var. 14 Haziran’da okullar kapandı. Milyonlarca öğrenci yaz tatillerine başladı. Fakat bazı çocuklar için ders zili hiç çalmadı. İşte bu çocuklar bizim çocuklarımız, toplumun çocukları. Bunların her şeyden çok eğitime ihtiyacı var. Her şeyden çok çocukluklarını yaşamaya ihtiyaçları var. Biz en büyük hatayı burada yapıyoruz. ”
Birçok sektörde çocukların iş gücü olarak sömürüldüğünü söyleyen Akça, “İş sağlığı ve iş güvenliği açısından ciddi riskler var. Çocuklar, yasal sınırlar dışında çalışıyorlar. Aile bireyleriyle, çalışma arkadaşlarıyla bu sorunları paylaşıyorlar ama çözüm bulma konusunda maalesef hiçbir karşılık bulamıyorlar. Çünkü yetkililerin elinde her şey. Denetleme yok. Iş kazaları ve ölümlere dair bir yaptırım yok. Ona bir kılıf ayarlanıyor mutlaka. Zaten uygulansa bu kadar çoğalmaz.Korkutucu boyutlara gelmez bu kadar. Çok büyük cezalar yapmak gerekiyor. Ortada büyük bir yoksulluk ve mecburiyet var. İşin en acı yanı da zaten bu” dedi.
“Ortak bir mücadele gerekiyor”
Avrupa’da olduğu gibi tedarik zincirinden sorumlu olanların harekete geçmesinin çok önemli olduğunu belirten Akça, Toplumsal duyarlılık ve hareketin önemi burada. Yediğimiz yemeğin marketten satın aldığımız bir şeyin giydiğimiz giysinin arka planına bakmak. Yani burada ayakkabının fiyatıyla nasıl ilgileniyorsak onun nasıl imal edildiğini düşünmemiz gerekiyor. Çünkü çocuk emeğinin olduğu şeyleri almamak, çocukları bir ara çalışmaktan kurtaracak. Her belediyenin şu anda kadın ve aile müdürlüğü veya başkanlığı türünden çalışması var. Fakat çocuk yok. Çocuk danışma birimi yok. Adana’da çocukla ilgilenen maalesef hiçbir şey yok. Nereye başvuracaklarını bilmiyorlar. Hala Adana’da çocuğun adı yok. Geçmiş dönem belediye başkanı, bilgi evleri yapmış. Bilgisayarlarla donatmış. 24 saat internetleri ve çocuklara, üniversite öğrencisi ise kahvaltı ve öğle yemeği, diğer çocuklara da öğle yemeği, hepsini ücretsiz vererek o mahalledeki çocuklara hayat getirmiş. Çocukların bir birey olarak hayata hazırlanması için işbirliği yapmalıyız. Ne ben sivil toplum olarak tek, ne siz basın olarak, ne yerel yönetimler, ne kamu tek başına başarıya ulaşamaz. Ortak bir mücadele gerektiriyor” sözlerine yer verdi.
Devletin yanlış politikaları nedeniyle ülkeye çok fazla sığınmacının geldiğini de vurgulayan Akça, “Şimdi o sığınmacılar da hiçbir şekilde istenmiyor, dışlanıyor. En son ülkemizde yaşanan olaylara baktığımızda, evleri yakıldı, yıkıldı, arabaları yakıldı, bu sürü şeyler yaşandı. Oradaki çocukların yaşadıkları kesinlikle korkunç boyutlarda. Bunun için devletin çok ciddi bir politika geliştirmesi gerekiyor.” dedi.
** Ek Bilgi:
2020’de 15 ve 17 yaş arasında çocukların iş gücüne katılma oranı %16,2 iken 2023 yılında %22,1 ile son 10 yılın zirvesine çıkmış durumda. 2024’de daha da yükseldi. 2013 ile 2024 yılları arasında İş Sağlığı İş Güvenliği Meclisi tarafından paylaşılan bilgide 695 çocuk işçi çalışırken yaşamını yitirmiş. 400 bine aşkın çocuktan 336’sı son bir yılda iş yerinde kaza geçirdi. Ve bunun 9’u öldü.
