Eğitimde fırsat eşitliği, her çocuğun eğitim hakkından eşit şekilde faydalanabilmesi için önemli bir gereklilik. Ancak özellikle kırılgan topluluk ve gruplar arasında bu hakkın etkin kullanımı zaman zaman zorluklarla karşılaşıyor. Roman topluluğu gibi gruplarda, eğitime devamlılık oranlarının düşük olması, bu alandaki en büyük sorunlardan biri olarak dikkat çekiyor.
Emrah Bakır – (Çukurova Bülten Haber Merkezi)
2010’lu yıllarda yapılan çalışmalar, ilkokul düzeyindeki devamsızlık oranlarının oldukça yüksek olduğunu ve bunun en büyük nedeninin ekonomik yetersizlikler olduğunu ortaya koymuştu. Maddi imkansızlıklar nedeniyle çocuklarını okula gönderemeyen ailelerin sayısı fazlaydı. Bu sorunu çözmek amacıyla, belirli pilot okullarda çocuklara sabah kahvaltısı verilmesi gibi projeler uygulandıysa da bu çalışmaların sürekliliği sağlanamadı.
Sorunun temelinde yalnızca ekonomik koşullar değil, aynı zamanda sosyal ve kültürel faktörler de yer alıyor. Kırsal kesimlerde eğitimden kopma oranlarının daha yüksek olması, aile içi dinamiklerin ve çevresel faktörlerin etkisini gözler önüne seriyor. Roman ailelerinin çocukları, çoğu zaman kalabalık ve yetersiz yaşam koşullarında büyüyor, evde yaşanan sorunların gölgesinde eğitimlerine devam etmeye çalışıyorlar. Bunun yanı sıra, eğitime devam etmeyen çocuklar üzerinde yapılan araştırmalar, akran zorbalığının ve aile baskısının eksikliğinin önemli rol oynadığını gösteriyor.
Eğitim sürecinde başarı sağlanabilmesi için yalnızca okullar değil, aileler ve sosyal hizmet kurumları da sürece dahil olmalı. Roman çocuklarının eğitim hayatında başarılı olabilmeleri, yalnızca eğitim reformlarıyla değil, ailelerin sosyo-ekonomik durumlarının iyileştirilmesi ve çocukların eğitim konusunda desteklenmesiyle mümkün olabilir. Bu bağlamda, istihdam öncelikli kalkınma çalışmaları hayata geçirilmeli ve Roman toplumunun eğitimle güçlendirilmesine yönelik sürdürülebilir adımlarını Romanlar Gençlik Eğitim Kültür ve Yardımlaşma Derneği (Rom Gençlik) Dernek Başkanı Cem Pekbalıkçı ile tüm bu süreçleri konuştuk.
“Çocuklar harçlık alamadıkları için okula gidemedi”
Roman Gençlik Derneği hangi sorunları gidermek ya da nelere cevap olabilmek için faaliyete geçmiştir?
Eğitimde fırsat eşitliği: 2010’lu yıllarda ilkokul düzeyinde eğitime devamsızlık çok fazlaydı. Bunun sebebini araştırdığımızda, ekonomik yetersizliklerin ön plana çıktığını belirledik. Çocuklara harçlık veremedikleri için okula gönderemediklerini tespit ettik. Bunun üzerine, ilçe milli eğitim müdürlüğü ile ortaklaşa 7 pilot okulda (Romanların yoğun eğitim aldığı okullar) ikinci ders saati, beslenme saati olarak belirlenip, çocuklara milli eğitim tarafından sabah kahvaltısı verilmeye başlandı.
Bu çalışma şu an devam etmemektedir. Ayrıca, üniversite düzeyinde eğitim gören öğrencilerimize Roma Eğitim Fonu’nun (REF) sağladığı burs programı için referans mektupları ile destek olup, burs almalarına katkı sağladık. Bu çalışma halen devam etmektedir. Geçtiğimiz yıl ise Tepecik Mahallesi’nde bulunan Şehit Fazıl Bey ve Gazi Ortaokulu’nda eğitime devam etmeyen öğrencilerin evlerine, okul idarecileri ile birlikte ziyaretler gerçekleştirerek, gelmemelerinin önündeki sorunları çözmek amacıyla çalışmalar yaptık.
Dil ve kültür çalışması için neler yapıyorsunuz?
Bu problem öncelikle Romanların yoğun olarak yaşadıkları şehir merkezlerinde değil, kırsal kesimlerde yaşanmaktadır. Biz dernek olarak, bu problemin analizini 2023 yılının Kasım-Aralık aylarında yaptık. İnceleme sürecini, Polonya’da dünyaca ünlü Katowice Üniversitesi’nde eğitim veren Roman kökenli Ordinaryüs Profesör Hristo Kyuchkov ile belirledik. Profesör, bu alanda bir kitap hazırlıyor ve ortaklaşa birkaç çalışmamız olacak.
Ayrıca Roman dili, tarihi ve kültürünü incelediğimiz çalışmalarımız, dünyayı saran Covid-19 sürecinde gerçekleşti. Bu süreçte Türkiye’de ilk defa bu konularda çalışma yapan ‘Roman Akademi’ oluşumunda yer aldık. Akademi, yaptığı çalışmalarla adını duyurdu diyebiliriz. 2020-2023 yılları arasında, bilim kurulunda ünlü tarihçi Prof. İlber Ortaylı, Prof. Emine Dingeç, Prof. Hristo Kyuchkov ve Dr. Biser Alekov’un yer aldığı Roman Akademi, Roman dilinin önemini vurgulayan ve yaygınlaşması için sempozyumlar ve paneller düzenledi. 2020 yılında 14 hafta boyunca Romanes (Roman dili) günlük konuşma pratikleri, sayılar, haftanın günleri gibi temel konularda online eğitimler verdik. Roman Akademi, 2025 yılında aktif olarak yeni çalışmalarına devam edecektir.
“Ayrımcılık öğrenciler arasında gerçekleşiyor”
Roman çocukların eğitim sistemi içinde yaşadığı ayrımcılık ve bu durumun öğrenme performansının akademik etkisi nedir?
İzmir’in Konak ilçesindeki Tepecik Mahallesi özelinde yaşanan ayrımcılığa baktığımızda, heterojen değil, homojen bir yapıda olduğumuzdan dolayı ayrımcılık, öğrenciler arasında gerçekleşiyor. Yani kısacası, bu duruma akran zorbalığı diyebiliriz. Ancak öğrencilerin eğitime devamlılığı, çevresel faktörlerden aşırı derecede etkilenmekte. Geçen yıl eğitime devam oranlarında bunu açıkça gördük. Örneğin, 50 öğrencisi olan bir 8. sınıfın devamlılığı 15-20 öğrenci civarındaydı. Bunun en büyük sebebi ise mahallenin çok geç saatlerde, hatta sabaha karşı uyumasıydı.
Roman çocukların eğitimdeki devamsızlık sorunuyla mücadele etmek için neler yapılabilir? Bu sorunun altında yatan sebepler nelerdir?
En büyük sorun, ebeveynlerin, öğrencilerin en azından zorunlu eğitime devam etmeleri konusunda baskı unsuru olmamalarıdır. Temel eğitimi tamamlamaktan vazgeçme genellikle 7. ve 8. sınıflarda gerçekleşmektedir ve bu durum ergenlik çağı ile ilişkilendirilebilir. Bu süreçte, ailelerin bilinçlendirilmesi ve okul, veli, öğrenci üçgeninde ortak yürütülecek sosyo-kültürel çalışmalarla, okulun gidilmesi ve bitirilmesi gereken bir yer olduğu fikri pekiştirilecektir.
“Sorunun temeline inmeden çözüm üretilmedikçe başarıya ulaşılamayacaktır”
Roman çocukların eğitimde karşılaştığı psikososyal zorluklar ve bu zorlukların öğrenmelerini nasıl etkilediği hakkında neler söyleyebilirsiniz?
Roman çocuklarının yaşadığı evlerde kişi başına düşen alan 7-8 m² civarındadır, bu da oldukça yetersizdir. Ayrıca, çocuklar evde ebeveynlerinin yaşadığı problemlerin doğrudan gözlemcisi olmaktadır. Bu şekilde okula giden bir öğrenci, sürekli evdeki sorunları düşündüğü için odaklanmakta zorluk çekmekte ve bu durum öğretmenler tarafından “dinlediğini anlamama” şeklinde algılanmaktadır. Süreç bu şekilde ilerlediğinde, Roman öğrencilerin algısının düşük olduğunu iddia eden öğretmenlerle bile karşılaşmaktayız. Sorunun temeline inilerek çözüm üretilmediği sürece, hiçbir çalışma başarıya ulaşamayacaktır.
“Çocukların aile içindeki yaşantısını inceleyip ihtiyaçlar belirlenmeli”
Roman çocukların eğitim sürecindeki destek ihtiyaçları ve bu ihtiyaçların karşılanması için hükümetin ve eğitim kurumlarının alması gereken önlemler neler olabilir?
Öncelikle, çocukların aile içindeki yaşantılarını inceleyip bu doğrultuda ihtiyaçların belirlenmesi gerekiyor. Bu problem sadece Milli Eğitim Bakanlığı’nın değil, aynı zamanda
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile İŞKUR’un da sorumluluğunda olmalı. Çünkü ekonomik istikrarı olmayan ailelerde, çocuklardan eğitime devam etmeleri beklenemez. Aynı şekilde, uyuşturucu bağımlısı ebeveynlere sahip bir çocuğun da düzenli olarak okula gitmesi beklenemez. Tüm bu sorunlar göz önüne alındığında, eğitime devamlılığın aile tarafından güçlü bir şekilde sağlanması için Roman toplumuna istihdam öncelikli kalkınma çalışmaları yapılması gerekmektedir.
